OUR - Organizacija udruženog rada

Uporednom pravnom i političkom analizom uporedićemo institut i pojam OUR-a iz nekadašnjeg socijalističkog pravnog sistema SFRJ sa današnjim pravnim sistemom i privrednim subjektima u Republici Srbiji. 

Prošle godine navršilo se 50 godina od donošenja Ustava Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ) iz 1974. godine. Ustav je najpoznatiji po tome što je Jugoslaviju kao federaciju pretvorio u konfederaciju republika čime je od države Jugoslavije ostao labavi savez jugoslovenskih republika što je dovelo do raspada iste 17 godina kasnije. 

Pored brojnih izmena, u tadašnji pravni poredak Socijalističke Republike Srbije i čitave Jugoslavije novim ustavom uveden je novi pravni institut i nova forma organizovanja preduzeća - Osnovna organizacija udruženog rada (poznatija kao OUR ili OOUR). Prema članu 14. stav 2. Ustava SFRJ: Osnovna organizacija udruženog rada osnovni je oblik udruženog rada u kojem radnici neposredno i ravnopravno ostvaruju svoja društveno-ekonomska i druga samoupravna prava te odlučuju o drugim pitanjima svojeg društveno-ekonomskog položaja.

Položaj tadašnjeg OUR-a kao preduzeća i privrednog subjekta u privrednom sistemu samoupravnog socijalizma u današnjoj tržišnoj privredi (kapitalizmu) zauzima privredno društvo. Zakon o privrednim društvima definiše privredno društvo kao pravno lice koje osnivaju pravna i/ili fizička lica radi obavljanja određene privredne delatnosti u cilju sticanja dobiti. Lica koja osnivaju društvo (osnivači) i lica koja mu naknadno pristupe nazivaju se članovi društva. Zakon dalje propisuje četiri osnovna oblika privrednog društva: ortačko društvo, komanditno društvo, društvo sa ograničenom odgovornošću i akcionarsko društvo. 

Današnji Ustav Republike Srbije reguliše slobodu preduzetništva i ravnopravnost svih oblika svojine. Akcenat nije više na položaju radnika i njegovih potreba i društveno-ekonomskih i političkih zajednica već na pojedincu koji uživa ljudska prava i slobode. 

Dva pravna konstrukta i dva privredna modela - osnovna organizacija udruženog rada i privredno društvo - predstavljaju nadgradnju dva društveno-ekonomska uređenja: socijalizam i kapitalizam. Obe nadgradnje imaju bazu ili temelje. Bazu društveno-ekonomskog uređenja čini svojina. U prvom je baza sačinjena od kolektivnih oblika svojine (društvene, državne i zadružne) a u drugom bazu čini privatna svojina. 

U prvom uređenju privredni model je zajednica usmerena na afirmisanje razvoja čoveka radnika kao glavnog činioca socijalističkog društva i opšte dobro radničke klase (svih radnih ljudi) dok u drugom uređenju privredni model je korporacija koja služi svojim osnivačima (kapitalistima) kao mašina za pravljenje profita. U skladu sa tim ustavom su garantovana odgovarajuća politička, ekonomska i ostala prava svojstvena pravnoj i ekonomskoj prirodi pomenutih uređenja društva.

Interesantno je da oba uređenja javno proklamuju demokratiju kao oblik vladavine samo što svako za sebe ima svoj ugao gledanja na demokratski sistem. U jednom je demokratija zasnovana na vladavini radničke klase i njihovih delegata (biranih na delegatskim izborima) i profesionalnih i političkih saveza a u drugom na vladavini naroda, građana, birača i njihovih narodnih poslanika (biranih na parlamentarnim izborima) i političkih stranaka. Pravosuđe, policija i vojska igraju u oba uređenja istu ulogu čuvara društvenog uređenja i pravnog poretka. 

Prema strukturi upravljanja OUR je imao direktore, poslovni odbor i radnički savet a privredna društva imaju direktore, upravni odbor i skupštinu. S tim što je OUR demokratičniji i odražava besklasno društvo kao zacrtani cilj  socijalizma s obzirom na to da su radnici članovi svih upravnih tela dok u privrednom društvu skoro niko ili gotovo niko od radnika, u poznatoj praksi, u velikoj većini slučajeva nije član nijednog od pomenutih tela što odražava realnost kapitalističkog društva međuklasnih podela i razlika, dok je u socijalističkom uređenju uticaj radnika na politički sistem i državnu politiku u socijalizmu veći zato što kontrolišu bazu društva, oni su vlasnici sredstava za proizvodnju, oni imaju svojinu i pitaju se o gotovo svemu, a u kapitalizmu taj uticaj je daleko manji jer je rezervisan za privilegovanu manjinu vlasnika privatnog kapitala čija volja postaje zakon i oblikuje politički sistem dok radnik postaje birač sa pravom da bira od onoga što je ponuđeno na političkom tržištu. 

Tako da svaki od pomenutih privrednih subjekata jeste simbol onog pravnog poretka kome pripada: privredno društvo kao udruženi kapital i OUR kao udruženi rad. Jedan za  građansku demokratiju kao politički oblik diktature kapitala a drugi za radničku demokratiju (samoupravljanje) kao politički oblik diktature proleterijata. To je suština njihove sličnosti i razmimoilaženja, dva sistema, dve paradigme, nekada ih dele nijanse a nekada suštinska daljina koja zapravo najbolje oslikava pravi smisao ideološke borbe desnice i levice. 

Pravnu literaturu možete pronaći i nabaviti na našoj stranici klikom na link ispod:

https://pravniinfo.blogspot.com/2025/01/on-line-knjizara-rasprodaja-knjiga.html